Uluslararası ticarete katılan her ülke, hangi ülkelerden, hangi malları, hangi miktarlarda aldığını; hangi ülkelere, hangi malları hangi miktarlarda sattığını; dış ticaretinin parasal büyüklüğünü ve dış ticaretten ne kadar vergi geliri sağladığını bilmek ister.
Bu nedenle uluslararası ticaretin başlangıcından beri, ticarete konu edilen malların sınıflandırılmasına ihtiyaç duyulmuştur.
Dünya ticaretinin erken dönemlerinde vergiye tabi ve vergiden muaf olan malların alfabetik bir listesinden oluşan basit bir sınıflandırma yapmak yeterli olabiliyordu. Ticarete konu edilen mallar çeşitlendikçe alfabetik listeler çoğaldı. Zaman içinde farklı mallardan farklı oranlarda vergi alınmaya ve farklı vergi muafiyetleri uygulanmaya başlandı. Bu gelişmeler sonucunda, alfabetik ve vergiye dayalı listeler, kullanışsız ve ihtiyacı karşılayamaz hale geldi. Eşyanın yapısına ve niteliğine göre sınıflandırma yapan daha işlevsel eşya sınıflandırma sistemleri geliştirildi.
Tarife sınıflandırması, dış ticarete konu edilen eşyanın sistematik ve aynı şekilde sınıflandırılmasını sağlar. Böylece, uluslararası ticarette yer alan tüm kurumların, gümrük idarelerinin ve diğer aktörlerin tek ve ortak bir dille konuşması mümkün olur.
Dış ticaretin vergilendirilmesinde, dış ticaret önlemlerinin uygulanmasında ve dış ticaret istatistiklerinin doğru olarak üretilmesinde, eşyanın gümrük kıymeti ve menşei ile birlikte tarife sınıflandırması kilit rol oynar.
Uluslararası ticarete konu edilen ürünlerin sınıflandırılmasında, Armonize Sistemin sınıflandırma kuralları ve ilkeleri esas alınır.
Armonize Sistem, 21 bölüm ve 99 fasıldan oluşur.
Genel bir kural olarak, eşyaların üretim süreci veya gördükleri işlem sonucunda aldıkları duruma göre bu bölüm ve fasıllarda sıralandıklarını söylemek mümkündür.
Armonize Sisteme göre tarife sınıflandırması yapan tüm ülkelerde, yani dünya ticaretinin neredeyse tamamında kullanılan ilk 2, 4 ve 6 basamaklı kodlar aynıdır.
Avrupa Birliği ülkeleri Armonize Sistemin 6 basamaklı kodlamasına iki basamak daha ekleyerek oluşturdukları 8 basamaklı “Kombine Nomanklatür”ü kullanırlar.
Avrupa Birliği Kombine Nomanklatürüne ülkemizin farklı vergi uygulamalarını yansıtmak amacıyla iki basamak daha eklenerek 10 basamaklı bir kodlama sistemi elde edilmiş; istatistik kodlarını göstermek amacıyla iki basamak daha eklenerek toplam 12 basamaklı ulusal bir kodlama sistemi kurulmuştur. Bir ürünün ülkemizin tarife sınıflandırmasındaki yerini belirleyen 12 basamaklı koduna Gümrük Tarife İstatistik Numarası (GTİP) adı verilir.
12 basamaklı bir GTİP, basamakları itibarıyla şöyle adlandırılır:
Armonize sisteme göre tarife sınıflandırması yapılırken, eşyanın ticari adı kullanılmayabilir. Eşya ticari adıyla değil, yapısını veya işlevini esas alan bir ifadeyle tarif edilebilir. Örneğin, ticari adı “bilgisayar” olan ürün, tarife sınıflandırmasında “otomatik bilgi işlem makinesi” olarak tarif edilir. Kimi durumlarda ise eşya ticari adıyla veya gündelik hayatımızda bilinen ve kullanılan adıyla tarife sınıflandırmasında yer alabilir.
Ürününüzün tabi olduğu dış ticaret kuralları ve vergi oranları hakkında doğru bilgilere ulaşabilmeniz için, hangi GTİP’te sınıflandırıldığını bilmeniz gerekir.
Ürününüzün GTİP’inin belirlenmesi için ticari adının yanı sıra teknik özelliklerinin bilinmesine de ihtiyaç duyulur.
Ürüne ait kataloglar, ürünün numunesi, ürünün teknik içeriği ve ayırıcı özellikleri hakkında bilgi veren her türlü doküman dikkate alınarak ürünün GTİP’i belirlenir.
Ülkemizde Armonize Sisteme uygun olarak hazırlanan Türk Gümrük Tarife Cetveli gümrük idaresi tarafından yıllık olarak hazırlanır.
Tarife Cetveli, her yılın 1 Ocak tarihi itibarıyla geçerli olmak üzere Resmi Gazete’de yayımlanır. Türk Gümrük Tarife Cetveli, “Pozisyon No”, “Eşya Tanımı”, “Ölçü Birimi” ve “474 Vergi Haddi” sütunlarından oluşur.
“474 sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanunla belirlenen vergi oranlarını gösteren “474 Vergi Haddi” sütunu uygulamaya esas alınmaz..
Eşyaya uygulanacak gümrük vergisi oranları ile ödenecek toplu konut fonları, İthalat Rejimi Kararı’na ekli listelerde, ülkeler ve ülke grupları bazında düzenlenmiş olan ayrı ayrı sütunlarda gösterilir.
İthalat Rejimi Kararı’na ekli listeler Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl güncellenir ve yılın ilk gününden itibaren geçerli olacak şekilde Resmi Gazete’de yayımlanır.
İthal edilecek eşyanın tarife sınıflandırmasındaki yerinin belirlenmesi için Türk Gümrük Tarife Cetveli’ne bakılması gerekirken, bu eşyaya uygulanacak gümrük vergisi oranının öğrenilmesi için İthalat Rejimi Kararı’na ekli listelere bakılması gereklidir.
Eşyanın tarife sınıflandırması yapılırken aşağıdaki mevzuat ve kaynaklara başvurulur:
1) Uygulanması zorunlu olan yasal mevzuat
2- Yararlanılabilecek diğer kaynaklar
Türkiye’ye ithal edeceğiniz veya Türkiye’den ihraç edeceğiniz malınızla ilgili gümrük beyanınızı yaptıktan sonra, gümrük idaresi bu beyanın doğruluğunu kontrol eder.
Gümrük idaresi beyanın doğruluğunu kontrol ederken, gümrük beyannamesinde kayıtlı bilgileri ve beyannameye ekli belgeleri inceleyecek; gerek gördüğü hallerde beyan kapsamındaki eşyanızı muayene edecektir.
Gümrük idaresi, gümrük beyannamesi ve kapsamındaki eşya üzerinde yapacağı kontroller ve eşyanın muayenesi sonucunda eşyanın sizin beyan ettiğiniz tarife pozisyonunda sınıflandırılmadığını; başka bir tarife pozisyonunda sınıflandırılması gerektiğini tespit edebilir. Bu durumda, belirlenen farklılığın niteliğine göre değişen şekilde işlem yapılır. Bazı farklılıklar için ceza uygulanmazken, bazı farklılıklar için gümrük mevzuatı ile belirlenen farklı cezalar uygulanır. Beyan ve muayene arasındaki farklılıklar, belirli durumlarda kaçakçılıkla mücadele mevzuatı uyarınca işlem yapılmasını gerektirebilir. Bu nedenle, eşyanızın tarife sınıflandırmasının ve gümrük beyanının doğru yapılmaması halinde önemli yaptırımlara maruz kalabileceğinizi hatırlatmak isteriz.
Gümrük tarifesinin temel amacı, uluslararası ticarete konu edilen on binlerce farklı ürünü düzgün tanımlanmış, doğru ve kesin biçimde izlemek, belirlemek ve ayırmak; böylece gümrük işlemlerinin usulüne uygun yürümesini sağlamaktır.
Tarife sınıflandırması, ithal eşyasının konu olacağı gümrük kısıtlamalarının ve muafiyetlerinin belirlenmesini sağlayan temel unsurlardan birisidir.
Eşyanın tarife sınıflandırmasının yanlış yapılması, bu kısıtlama ve muafiyetlerin yanlış belirlenmesine neden olacağı gibi, vergilendirmenin yanlış yapılmasına ve ödenmesi gereken vergi tutarının yanlış hesaplanmasına yol açabilmektedir.
İthal edilen eşyayla ilgili gümrük vergileri ve işlemleri, gümrük tarifesinde tespit edilen sınıflandırmaya göre belirlenir.
İthal edilen eşyanın yanlış sınıflandırılması sebebiyle eksik vergi ödendiğinde, vergi mükellefi para cezası yaptırımına maruz kalabilmektedir.
Bu nedenle tarife sınıflandırmasının doğruluğu, vergi mükellefiyeti için olmazsa olmaz faktörlerden biri olarak kabul edilir.
Öte yandan, özellikle ithalat eşyasının çok farklı bileşenden oluştuğu durumlarda, tarife sınıflandırmasının yapılması zor olabilir.
İthalatçıların ithal etmek istedikleri eşyanın tarife sınıflandırmasını yaparken yaşadıkları güçlükleri önlemek için uygulanan bu yöntem, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda "Bağlayıcı Tarife Bilgisi" ("BTB") olarak ifade edilir.
BTB, Ticaret Bakanlığına yapılan başvuru üzerine, ithal veya ihraç edilen eşyanın doğru tarife sınıflandırmasına ilişkin güvence veren idarî bir sınıflandırma kararıdır.
Bağlayıcı Tarife Bilgisi,
Bağlayıcı Tarife bilgisi aşağıdaki amaçlar gözetilerek verilir:
Türk Gümrük İdaresince aşağıda belirtilen eşya için BTB verilmemektedir: